Wybrane zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych

W dniu 3 września 2021 roku została opublikowana ustawa z dnia 24 czerwca 2021 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Wprowadza ona szereg zmian m.in. w obszarze zasiłków chorobowych, emerytur, czy dobrowolnych ubezpieczeń przedsiębiorców. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich (większość zacznie obowiązywać od 2022 roku).

Skrócenie maksymalnego okresu pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia

Od 1 stycznia 2022 roku standardowy okres, za który będzie przysługiwał zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia, będzie wynosić 91 dni zamiast dotychczasowych 182 dni. Od tej zasady przewidzianych jest kilka odstępstw, m.in. dla niezdolności do pracy przypadającej w okresie ciąży lub spowodowanej gruźlicą (tu pozostaje 270-dniowy okres).

Zaliczenie okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego

Obecnie do jednego okresu zasiłkowego, który wynosi maksymalnie 182 dni, wliczane są wszystkie zwolnienia lekarskie występujące nieprzerwanie (niezależnie od tego, jakimi chorobami są spowodowane) oraz zwolnienia lekarskie występujące z przerwami nieprzekraczającymi 60 dni, ale tylko jeśli są spowodowane tą samą chorobą, która występowała przed przerwą. Może się zatem zdarzyć sytuacja, gdy pracownik przed upływem 182 dni przerywa zwolnienia lekarskie na jeden dzień, a od kolejnego dnia może już rozpocząć kolejny 182-dniowy okres zasiłkowy na inne schorzenie.

Po zmianie przepisów nowy okres zasiłkowy nie zostanie otwarty, o ile pomiędzy zwolnieniami nie wystąpi przerwa przekraczająca 60 dni (niezależnie od tego, czy powodem niezdolności do pracy jest ta sama czy inna jednostka chorobowa). Dopiero przerwa powyżej 60 dni pozwoli liczenie okresu zasiłkowego od nowa (wyjątek stanowią niezdolności do pracy przypadające w okresie ciąży).

Podwyższenie wysokości zasiłku chorobowego za pobyt w szpitalu

Zmianie ulegnie stawka zasiłku za okres pobytu w szpitalu: obecnie jest to 70% podstawy zasiłku, od 2022 roku stawka ta zostanie podniesiona do 80%.

Nowe zasady przeliczania podstawy zasiłków chorobowych

Ogólną zasadą jest obliczanie podstawy zasiłku z 12 miesięcy poprzedzających niezdolność do pracy. Obowiązuje jednak dodatkowe zastrzeżenie, które mówi, że jeśli pomiędzy jedną a drugą niezdolnością do pracy nie wystąpiła przerwa minimum 3 pełnych miesięcy kalendarzowych, to przyjmuje się podstawę obliczoną dla tej wcześniejszej choroby. Oznacza to, że osoby, które chorują często, mogą mieć zasiłek ustalany nie z 12 ostatnich miesięcy, ale ze znacznie wcześniejszego okresu, w skrajnych przypadkach nawet sprzed kilku lat.

Od 1 stycznia 2022 roku wystarczy już tylko jeden pełny miesiąc kalendarzowy przerwy między zasiłkami, aby możliwe było ponowne ustalenie podstawy świadczenia chorobowego.

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorców

Nowe przepisy dotyczące jednoosobowych działalności gospodarczych likwidują automatyczną utratę prawa do świadczeń chorobowych w przypadku spóźnienia z wpłatą dobrowolnej składki chorobowej. Dotychczas wystarczyło jednorazowe przekroczenie terminu wpłaty składek, aby dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wygasło, o czym przedsiębiorca często dowiadywał się dopiero w momencie wystąpienia z wnioskiem o wypłatę zasiłku, spotykając się z odmową ze strony ZUS. Pozostawała wówczas jedynie opcja wnioskowania do ZUS o tzw. przywrócenie terminu na opłacenie składki chorobowej, na co ZUS mógł wyrazić zgodę lub nie.

Od 2022 roku nie będzie już następowało automatyczne wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego (jednocześnie jednak do dnia złożenia dokumentu wyrejestrowania składka będzie należna i będzie podlegała egzekucji na zasadach przewidzianych dla ubezpieczeń obowiązkowych). Ponadto przedsiębiorca zalegający w opłacaniu składek będzie musiał w ciągu maksymalnie pół roku spłacić zadłużenie wobec ZUS, aby otrzymać świadczenie chorobowe. Po tym czasie prawo do zasiłku przepadnie.

Inne zmiany

• nadanie statusu dokumentu urzędowego wydrukowi pisma wydanego przez ZUS w formie elektronicznej (np.: zaświadczenia o niezaleganiu) opatrzonego podpisem elektronicznym, zaufanym albo osobistym;
• doprecyzowanie i ujednolicenie zasady podlegania ubezpieczeniem społecznym dla wspólników jednoosobowych spółek z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, partnerskiej i komandytowej;
• wprowadzenie możliwości potrącania nienależnie pobranych świadczeń lub zaległych składek z zasiłków i świadczeń bieżących wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (bez konieczności stosowania trybu egzekucji administracyjnej);
• ograniczenie terminu korygowania deklaracji rozliczeniowych do 5 lat wstecz;
• rozwiązanie problemu tzw. „emerytur czerwcowych” (dotychczasowe przepisy określające zasady przeliczania emerytur dla wniosków złożonych w tym właśnie miesiącu skutkowały naliczeniem emerytury niższej o kilka lub kilkanaście procent w porównaniu do świadczenia otrzymanego na podstawie wniosków złożonych w innych miesiącach);
• obowiązek posiadania profilu na portalu PUE ZUS od 1 stycznia 2023 roku dla wszystkich płatników składek.